لطیف ترین آیه قرآن
خداوند در بسیاری از آیات قرآن با بندگان خود با استفاده از لفظ «من» و «ما» سخن گفته است، یكی از شگفت‌انگیزترین آیات، آیه‌ای است كه خداوند در آن هفت بار لفظ «من» را بكار برده است و این آیه در وصف رابطه خدا با بندگان و ضمانت كردن استجابت دعای ایشان است:
«و اذاسَئَلَكَ عِبادی عَنّی فَاِنّی قَریب اُجیبُ دَعوَةَ الدّاعِ اِذا دَعان فَلیستَجیبُوالی وَ لیؤمِنُوا بی لَعَلَّهُم یرشُدُون"
[ای پیامبر!] هر گاه بندگان من از تو در مورد من سؤال كردند [بگو] من بسیار نزدیكم، هر گاه كسی مرا بخواند، اجابت می‌كنم پس به ندای من پاسخ دهند و به من ایمان آورند تا راه راست یابند». (سوره بقره، آیه 186)
مفسّر بزرگ قرآن علامه طباطبایی (ره) این آیه را یكی از زیباترین و لطیف‌ترین آیات قرآن در زمینه دعا می‌داند.
اگر چه همه انسانها به هنگام بروز سختی و مشكلات به طور فطری خدا را می‌خوانند و از او كمك می‌جویند، لكن خداوند در برخی آیات قرآن كریم ضمن بیان دعای پیامبران و گروههای مختلف مردم، فرهنگ نیایش، آداب و شیوه گفتگوی با خود را به ما آموخته است.
پاره‌ای از دعاهای قرآن جنبه اعتراف دارد:
«ای پروردگار ما! اگر دچار فراموشی شده یا خطا كرده‌ایم ما را بازخواست مكن و آنچه ماطاقتش را نداریم بر ما تكلیف مكن» (سوره بقره، آیه 286) «…كه اگر تو به ما رحم نكنی و ما را نبخشی ما از زیانكاران خواهیم بود». (سوره اعراف، آیه 149)
اعتراف در برابر خدا در جایی خلوت و بدور از چشم دیگران، باعث آرامش خاطر شده و در فرد حس جبران پذیری خطا ایجاد می‌كند.
پاره‌ای دیگر از دعاها در قرآن جنبه شكوائیه و درد دل دارد:
«خدایا! م را از این دیار كه مردمانش ستمگرند برهان و برای ما از نزد خود یاور و سرپرستی بفرست». (سوره نساء، آیه 75)
هم سخنی و رازگویی با خدایی كه عالِم و قادر است، ضمن تقویت صبر و بردباری، به انسان آرامش و توانایی غلبه بر مشكلات را می‌بخشد.
تعدادی از دعاهای قرآنی نیز جنبه درخواست غیرمادی دارد:
«پروردگارا! بر ما صبر و شكیبایی فرو ریز و ما را ثابت قدم گردان و بر كافران پیروز ساز».
(سوره بقره، آیه 25)
و بندرت دعاهای قرآنی، اشاره به بندگانی دارد كه درخواستی مادی دارند:
«… پروردگارا! به من فرزندی نیكو عطا كن».(سوره آل عمران، آیه38)
این نمونه‌ها معمولاً مربوط به آن دسته از امور دنیایی است كه خارج از قدرت انسان است.
علاوه بر این، خداوند در آیه 200 سوره بقره، نسبت به كسانی كه فقط درخواست دنیایی دارند اعتراض كرده و در آیه بعد از كسانی كه هم برای دنیا و هم برای آخرت دعا می‌كنند به نیكویی یاد می‌كند، البته این بدان معنا نیست كه نباید برای دنی دعا كرد، بلكه باید فرهنگ و آداب نیایش را در قرآن جستجو كرد و آن را با ندای فطری اشتباه نگرفت.
گروهی از مردم تصورشان از دعا خطا گونه واشتباه آمیز است. گویا بر در دكّانی رفته‌اند، كالایی درخواست كرده، وجهی پرداخته‌اند و منتظر تحویل كالای خود هستند! لذا چنانچه كالای مورد نظر خود را تحویل نگیرند یا حتی دیر تحویل بگیرند، ناراحت و خشمگین و یا مأیوس می‌شوند. این گروه از مردم انتظار دارند كه به محض درخواست از خداوند طلبشان وصول گردد و به دعا به دید معامله می‌نگرند، لذا اگر به خواسته خویش نرسند یا از خدا گله‌مند شده یا از خود نا امید می‌شوند!
به نظر می‌رسد این نگرش از جهاتی نادرست باشد. زیرا دعا سخن گفتن با خداست و در این گفتگو، خود گفتگو و ایجاد ارتباط نوعی سود است و نباید منتظر سود دیگری شد و به بهره‌ای دیگر دل بست. در واقع پس از گفتگویی صمیمی و از سر اخلاص، دور از غوغاهای روزمره زندگی با خدایی كه در همین نزدیكی است روزنه‌ای از امید در دل روشن می‌شود و احساس مطلوبی به شخص دعا كننده دست می‌دهد. دعا واگذاری مسؤولیت انسان به خدا نیست، بلكه الهام و امداد از خداست در جهت انجام بهتر مسؤولیت.
مهین شریفی، مجله بشارت، شماره17
